commons.wikimedia.org
Posiadanie pięknej kamienicy w centrum miasta lub zabytkowego dworku pamiętającego czasy przedwojenne stanowi marzenie niejednego z nas. Wiele osób nie zdaje sobie jednak sprawy, że oprócz prestiżu muszą liczyć się również z obowiązkami narzucanymi przez prawo chroniące budynki będące świadectwami minionych epok i przedstawiające określoną wartość historyczną, artystyczną lub naukową, których zachowanie leży w interesie społecznym*.
Każdy budynek uznany za zabytkowy wpisany jest – na wniosek jego właściciela lub z urzędu – w tak zwany rejestr zabytków, prowadzony przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Każdy wpis poprzedzony jest postępowaniem mającym na celu potwierdzenie wartości obiektu poprzez zgromadzenie informacji i materiałów informacyjnych.
Uznanie danego budynku za zabytek niewątpliwie podnosi jego wartość, zwalnia z obowiązku opłacania podatku od nieruchomości (pod warunkiem utrzymywania budynku w dobrym stanie, zgodnie z określonymi przepisami) i daje możliwość ubiegania się o dotacje na przeprowadzenie prac restauracyjnych, remontowych lub konserwacyjnych wypłacane ze środków Ministerstwa Kultury. Właściciel takiego obiektu musi jednak liczyć się z koniecznością uzyskania zezwolenia właściwego konserwatora zabytków – wojewódzkiego, powiatowego lub miejskiego – przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac remontowych (mających na celu przywrócenie stanu użyteczności budynku, przy zastosowaniu odmiennych materiałów niż pierwotnie zastosowane) lub konserwatorskich (skutecznie spowalniających proces degradacji i mających na celu utrzymanie dobrego stanu oryginalnych elementów obiektów). W zależności od zabytkowej wartości budynku, jego stanu oraz charakteru otoczenia, zgody konserwatora może wymagać na przykład remont dachu, odnowienie elewacji, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej, a nawet prace w jego wnętrzu.
Aby takie zezwolenie uzyskać, trzeba złożyć odpowiedni wniosek, w którym należy wskazać adres budynku, zakres planowanej inwestycji (dokładny opis, harmonogram), kierownika prac (wymagane uprawnienia budowlane z co najmniej dwuletnim doświadczeniem w pracy przy zabytkach) oraz termin rozpoczęcia i zakończenia prac. Konserwator wydaje decyzję w trybie urzędowym, to jest w ciągu trzydziestu dni.
Obowiązek konsultowania z konserwatorem wykonywania wszelkich prac może znacznie utrudnić zarządzanie i opiekę nad budynkiem. Jego właściciel powinien liczyć się z możliwością uzyskania odmowy wydania zgody na przeprowadzenie remontu lub zabiegów konserwatorskich w planowanym zakresie lub ze znacznymi ograniczeniami inwestycji, wynikającymi na przykład z konieczności zastosowania określonych rozwiązań budowlanych i technologicznych – począwszy od wskazania określonego koloru elewacji budynku, poprzez sposób poprowadzenia hydrauliki, okablowania instalacji elektrycznej, użycie określonych materiałów budowlanych, aż po wymóg odtworzenia podłóg lub pokrycia dachu.