Brutalizm – co warto o nim wiedzieć?

Surowy beton. Potrafisz dostrzec w nim piękno? Architekt Le Corbusier, twórca brutalizmu, potrafił. Dzięki temu pod koniec lat 40. XX wieku zaczęły powstawać ciekawe, acz chłodne w odbiorze budynki. Rozpoczął się nowy nurt w architekturze, którego udoskonalanie trwało aż do późnych lat 70.

Brutalizm – krótka charakterystyka

Brutalizm można określić jako jeden z najbardziej kontrowersyjnych nurtów architektonicznych w dziejach. Budynki postawione okresie jego świetności miały jednak (i wciąż mają) swój urok. Ich najbardziej charakterystycznym elementem jest materiał wykorzystywany do budowy, a zatem:

• surowy beton,
• żeliwo,
• stal,
• szkło.

Sama nazwa „brutalizm” ma swoje korzenie we francuskim słowie „brut”, które oznacza po prostu „surowy”. Co jeszcze jest znakiem szczególnym budynków powstałych w tym nurcie? Ich wyeksponowane szkielety, wszechobecne bryły geometryczne oraz monumentalność. Na budynkach nie znajdziemy natomiast żadnych zdobień, a tym bardziej ornamentów, gdyż brutalizm ma swój początek w nurtach minimalistycznych. Brutalizm był oparty na przekonaniu, że to etyka jest najważniejszą wartością. Estetyka natomiast nie powinna odgrywać zbyt wielkiej roli w społeczeństwie.

Najciekawsze „brutalne budynki” świata

Budynki zbudowane w nurcie brutalizmu zazwyczaj wyróżniają się spośród innych. Jedne są bardziej charakterystyczne, inne – mniej. Do tej pierwszej grupy z pewnością można zaliczyć Torres Blancas. Zbudowana w latach 1964-1969, betonowa wieża, znajdująca się w Madrycie po dziś dzień jest nie lada atrakcją turystyczną. Jej architektem był Francisco Javier Saenz de Oiza.

Niebanalną propozycją jest również Geisel Library w San Diego. Jest to główna biblioteka tamtejszego Uniwersytetu Kalifornijskiego.

Fani brutalizmu zachwycają się Domem Sowietów w Kaliningradzie. Jest to typowy przykład wykorzystania tego nurtu w architekturze. Co ciekawe – budynek od lat nie został skończony. Nie jest również wykorzystywany. Stanowi nijaki pomnik powojennego przejęcia władzy przez Sowietów w Kaliningradzie.

Brutalizm w Polsce

W Polsce brutalizm zaczął się rozwijać dopiero w latach 50. XX wieku. W ciągu kolejnych 20 lat powstało kilka monumentalnych budowli o architekturze charakterystycznej dla tego nurtu. Nie była to jednak zawrotna ilość.

Świetnym przykładem brutalizmu w Polsce byłby dworzec główny w Katowicach. Niestety, mimo licznych protestów, został on wyburzony w 2011 roku. Innym budynkiem, który doskonale odzwierciedla założenia tego nurtu jest Galeria Sztuki „Bunkier Sztuki”, która znajduje się w Krakowie. Wrocławska Panorama Racławicka oraz Hala Olivia zbudowana w Gdańsku to również dobre przykłady architektury brutalistycznej. Warto też zwrócić uwagę na dwa niezwykłe budynki, znajdujące się nieopodal placu Grunwaldzkiego we Wrocławiu – Ołówek i Kredkę. Dziś służą one jako akademiki dla studentów Politechniki Wrocławskiej.

Brutalizm może być trudny w odbiorze. Budynki zbudowane w nurcie mogą sprawiać wrażenie niewykończonych. A jednak znalazł swoich odbiorców i miłośników. Choć w Polsce nigdy nie był specjalnie popularny, na świecie znaleźć można mnóstwo ciekawych przykładów architektury brutalistycznej.