Formą swoistej rekompensaty za przemysłowe eksplorowanie zasobów naturalnych i dewastację środowiska jest szeroko pojęte nastawienie proekologiczne. Oświeceniowe hasło „powrotu do natury” przejawia się obecnie w wielu dziedzinach życia, między innymi w kształtowaniu najbliższej przestrzeni. Narodzona w krajach skandynawskich koncepcja ekologicznego podejścia do projektowania osiedli mieszkalnych, wyrażająca zasadę zrównoważonego rozwoju, łączy nowoczesną architekturę z naturalnie ukształtowanym środowiskiem przyrodniczym.
Idea ekologicznego budownictwa mieszkaniowego zakłada powstawanie nowoczesnych, kameralnych osiedli, wkomponowanych w zastany ekosystem, przyjaznych dla krajobrazu oraz jego mieszkańców. W odróżnieniu od wielu pseudoekologicznych inwestycji, określanych pro-środowiskowymi jedynie w celach reklamowych, ekologiczne osiedla muszą spełniać określone warunki, dotyczące zrównoważonego środowiska mieszkaniowego, ochrony przyrody i krajobrazu, ochrony zasobów naturalnych oraz zużycia energii.
Zapewnieniu zdrowego środowiska mieszkaniowego sprzyja zastosowanie przyjaznych człowiekowi i środowisku naturalnemu materiałów budowlanych (np. glina, prasowana słoma) oraz nowoczesnych rozwiązań konstrukcyjno-technologicznych. Istotne z punktu widzenia postawy proekologicznej, uwzględnienie tak zwanego czynnika ludzkiego przejawia się w niskiej, zazwyczaj kilkurodzinnej zabudowie i lokalizacji budynków dostosowanej do naturalnego ukształtowania terenu, umożliwiających mieszkańcom kontakt z przyrodą oraz gwarantujących doskonałe warunki rekreacyjne.
Ochronę przyrody i najbliższego krajobrazu zapewnia świadome zaprojektowanie położenia poszczególnych budynków w przestrzeni oraz terenów zielonych, a odpowiednio zaplanowany system obiegu materiałów budowlanych, począwszy od budowy osiedla do jego przyszłej (potencjalnej) rozbiórki jest wyrazem troski o zasoby naturalne. Ochronie środowiska sprzyja również wprowadzenie odpowiedniego systemu gospodarowania odpadami, wysokiego stopnia recyklingu oraz wykorzystywania alternatywnych źródeł energii w obrębie osiedla.
Niezaprzeczalną zaletą proekologicznego budownictwa jest jego energooszczędność. Oprócz zastosowania nowoczesnych, przyjaznych środowisku, materiałów izolacyjnych, jest ona możliwa do osiągnięcia poprzez ponowne wykorzystanie zużytych zasobów, zastosowanie paneli słonecznych, systemu oczyszczania ścieków oraz zagospodarowanie wody deszczowej. Takie rozwiązania pozwalają na uniezależnienie osiedla mieszkaniowego od zewnętrznych źródeł energii.
Koncepcja ekologicznego budownictwa ma na celu kształtowanie ogólnej postawy proekologicznej, wyrażającej się w całościowym ujęciu relacji architektury i naturalnego krajobrazu oraz integracji społecznej i kształtowaniu środowiskowej świadomości mieszkańców budowanych osiedli. W Polsce jest ona realizowana w pojedynczych, najczęściej prywatnych projektach, jednak biorąc pod uwagę rosnące zapotrzebowanie na alternatywne rozwiązania oraz relatywnie niskie (w przyszłości) koszty utrzymania mieszkań może zyskać na zainteresowaniu.