Funkcjonalne wnętrze mieszkania lub domu to odrębne strefy przeznaczone do wykonywania określonych czynności, połączone ze sobą w logiczny sposób za pomocą ciągów komunikacyjnych. Opracowanie układu funkcjonalnego przez architekta to przygotowanie planu mieszkania z uwzględnieniem układu pomieszczeń, ścian oraz mebli i dużych urządzeń. Celem planu funkcjonalnego jest opracowanie wygodnej przestrzeni do życia i uniknięcie kosztownych błędów podczas urządzania nieruchomości.
Układ funkcjonalny mieszkania to projekt rozmieszczenia mebli, dużych urządzeń AGD oraz urządzeń sanitarnych opracowany przez specjalistę. Plan taki jest przygotowany na rzucie mieszkania z góry i oprócz układu pomieszczeń, uwzględnia lokalizację ścian i elementów wykończenia z zachowaniem odpowiedniej skali i proporcji pomiędzy poszczególnymi elementami.
Plan funkcjonalny pozwala zobrazować wygląd poszczególnych pomieszczeń, ale szczególnie istotne jest zweryfikowanie, w jaki sposób elementy wyposażenia i wykończenia wnętrza wpłyną na jego funkcjonalność.
Plan funkcjonalny dopasowany do mieszkańców
Oprócz ogólnej charakterystyki danej nieruchomości architekt powinien uwzględnić indywidualne preferencje użytkowników, ich styl życia, zainteresowania, liczbę mieszkańców, a nawet ich wzrost.
Zanim architekt przystąpi do przygotowania planu funkcjonalnego, właściciel nieruchomości powinien mieć już wybrane meble i duże urządzenia takie jak zmywarka, lodówka, płyta kuchenna czy pralka, albo przynajmniej mieć pomysł jak mają wyglądać i jakie będą mieć wymiary. To bardzo istotne, ponieważ elementy często są bardzo dokładnie do siebie dopasowane. Lodówka kupiona niezgodnie z przygotowanym planem może nie zmieścić się do zabudowy. Podobnie za szeroka szafa może nie wejść w przygotowaną wcześniej wnękę lub kolidować z drzwiami do pokoju. Łóżko o większych wymiarach może za to sprawić, że ciągi komunikacyjne w sypialni będą miały zbyt małą przepustowość i ciężko będzie się po nich poruszać.
Plan funkcjonalny może ograniczyć koszty błędów przy wykończaniu nieruchomości. Powinien on uwzględniać kolejność rutynowych czynności, dzięki czemu możliwe będzie właściwe rozplanowanie poszczególnych elementów, np. szafek w kuchni. Aby mieszkanie było funkcjonalne, plan musi uwzględniać komunikację między pomieszczeniami oraz w ich obrębie, aby zapewnić bezkolizyjne przemieszczanie się domowników.
Plan funkcjonalny robiony w skali, z zachowaniem wymiarów poszczególnych elementów pozwoli wyeliminować błędy. Dzięki temu nie narazimy się na dodatkowe koszty związane z wymianą zakupionych przedmiotów.
Nie ma uniwersalnego planu funkcjonalnego
Plan funkcjonalny najłatwiej jest przygotować dla nowej, nieurządzonej jeszcze nieruchomości, w której już na etapie budowy możemy wprowadzać zmiany w układzie ścian, czy w instalacjach. Na przykład możemy tak zmodyfikować instalację elektryczną, aby zapewnić bezproblemowe zasilanie dla przewidzianych urządzeń.
Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby plan funkcjonalny szykować również dla nieruchomości kupowanych na rynku wtórnym lub takich, które zamierzamy remontować. W takim przypadku należy uwzględnić elementy, których nie można zmienić lub przenieść, np. ściany nośne, okna lub piony kanalizacyjne.
Nie ma uniwersalnego układu funkcjonalnego, każdorazowo jest on dopasowany do pomieszczenia i jego użytkowników. Nie jest też ostatecznym planem aranżacji wnętrza.